بتن از کاربردی‌ ترین مصالح در صنایع مختلف به ویژه صنعت ساختمان سازی است. پیدایش و تولید این نوع از ماده انقلاب بزرگی در مبحث ساختمان سازی به وجود آورد و توانست این صنعت مهم و عظیم را دچار تغییر و تحول کند.

بتن‌ ها بسیار متنوع هستند و می توان آن ها را از جهات مختلفی از جمله مقاومت فشاری، خواص و کاربرد دسته‌ بندی کرد. انتخاب کردن هر کدام از انواع بتن‌ ها بستگی به نوع سازه ای دارد که این نوع ماده در آن به کار می‌ رود، پس لازم است که برای انتخاب کردن بتن ابتدا نوع سازه، نوع و مقدار استفاده از بتن را مشخص کنیم.

در این مقاله چند نوع از اصلی‌ ترین و مهم‌ ترین بتن‌ ها و کاربرد آن ها در صنایع مختلف را معرفی می‌ کنیم.

انواع بتن‌ و کاربردهای آن

گفتیم که دسته‌ بندی بتن‌ ها بر اساس ویژگی‌ هایی مانند کاربرد، خواص و حتی مقاومت فشاری آن ها انجام می‌ شود و انجام پروژه بتن دقیقا با توجه به همین ویژگی‌ ها صورت می‌ گیرد که عبارتند از:

·        بتن معمولی

این نوع از بتن از مواد اصلی آب، سیمان و سنگدانه و سیمان تولید شده است و معمولا جزو رایج‌ ترین بتن‌ هایی است که در ساخت و ساز به کار می‌ رود. زمان گیرش اولیه در این نوع از بتن معمولاً بین ۳۰ الی ۹۰ دقیقه است و مقاومت آن نیز بین ۱۰ الی ۴۰ مگاپاسکال می‌ باشد.

البته بسته به خواص سیمان به کار رفته در این نوع بتن و هم چنین شرایط و محیط ساخت و ساز آن، زمان گیرایش آن نیز متفاوت خواهد بود. کاربرد این نوع از بتن معمولاً موارد زیر است:

• استفاده در پیاده روها
• استفاده در ساختمان‌ ها

·        بتن غیر مسلح

بتنی که با نام بتن غیر مسلح شناخته می‌ شود فاقد میلگرد است و همانند بتن ساده اجزای تشکیل دهنده آن سنگدانه، سیمان و آب می‌ باشد. معمولا در مکان‌ هایی که مقاومت کششی بالا نیاز نیست از این بتن استفاده می‌ شود که از آن جمله می‌ توان به استفاده در ساخت پیاده‌روها اشاره کرد، البته بتن یاد شده پایداری قابل قبولی دارد.

·        بتن مسلح

در پروژه‌ های بزرگ عمرانی و ساختمان سازی که نیاز به انجام پروژه فولاد دارند، از بتن تسلیح شده استفاده می‌ شود. این نوع بتن در واقع همان بتن معمولی می‌ باشد که جهت تحمل کردن تنش‌ های کششی در داخل آن ها میلگردهای تسلیح کننده به کار رفته است.

بتن مذکور در برابر فشار بسیار قوی و مستحکم است، اما در برابر کشش قدرت چندانی ندارد، بنابراین المان‌ های تسلیح کننده در داخل این بتن‌ ها قرار داده می‌ شود تا تنش‌ های کششی را به آن ها تحمیل کند.

این المان‌ ها معمولاً به اشکال میلگرد، راد یا شبکه هستند، حتی از الیاف نیز به عنوان عناصر تصحیح کننده می‌ توان استفاده کرد. بتن مسلح در ساخت و سازهای مدرن جایگاه ویژه‌ ای دارد.

·        بتن پیش ساخته

دسته دیگری از قطعات بتنی در کارخانجات به صورت پیش ساخته تولید می‌ شوند که می‌ توان آن ها را به سادگی در پروژه‌ های مختلف مونتاژ کرد. این نوع از بتن‌ ها در واقع جزو پرفروش‌ ترین آن ها محسوب می‌ شوند که نمونه‌ های رایج آن ها پله‌ ها، دیوارهای بتنی، شمع‌ های پیش ساخته و بلوک‌ های بتنی هستند.

کاربرد عمده این نوع از بتن‌ ها در دیوارهای پیش ساخته، پارکینگ‌ ها، تونل‌ ها و پل‌ ها می‌ باشد.

·        بتن سبک

بتن سبک نوعی از بتن است که چگالی بسیار کمتر از ۱۹۲۰ کیلومتر در هر متر مکعب دارد. این نوع از بتن‌ ها با سنگدانه‌ های سبکی تولید می‌ شوند، به همین دلیل چگالی آن ها کم است. سنگدانه های به کار رفته در تولید آن ها رسانایی گرمایی کمی دارند و از موادی مانند پوکه یا شیل منبسط شده، رس و حتی مواد فرآوری شده از جمله پرلیت و ورمیکولیت تولید شده‌ اند.

رایج‌ ترین کاربرد بتن‌ های سبک در ایجاد کردن عرشه‌ های پل بر روی دهانه‌ های بلند، محافظت کردن از انواع سازه‌ های فلزی در برابر احتراق و همچنین بلوک‌ های ساختمانی می‌ باشد.

·        بتن پیش تنیده

در بتن‌ های پیش تنیده تاندون و میلگردهای استفاده شده در داخل بتن، قبل از اعمال بار سازه به خوبی تحت کشش قرار می‌ گیرند، به همین دلیل است که بتن‌ های پیش تنیده جزو مقاوم‌ ترین بتن‌ ها محسوب می‌ شوند.

در داخل این بتن‌ ها ابتدا میلگردها جای گذاری شده و سپس از دو طرف آن ها را محکم می‌ کشند که این فرایند به توانایی اجرایی بسیار بالا و تجهیزات خاص نیازمند است. از بتن پیش تنیده جهت اجرای سازه‌ های سنگین، پل‌ ها و بام‌ ها با دهانه‌ های بزرگ استفاده می‌ کنند.

·        بتن چگالی بالا

همان طور که از نام این نوع بتن پیداست، دارای چگالی بالایی می‌ باشد، چون معمولاً از آن در ساخت مکان‌ هایی مانند نیروگاه هسته‌ ای استفاده می‌ شود. بتن با چگالی بالا در برابر هر گونه تابش هسته‌ ای از خود مقاومت نشان می‌ دهد و اگر نشت هسته‌ ای یا انفجار رخ دهد، مقاومت خوبی دارد.

در تولید این نوع از بتن‌ ها معمولاً از سنگ خرد شده باریوم استفاده می‌ شود که از باریتس تولید شده است.

·        بتن سنگین

بتن سنگی وزن به خصوص و خاصی دارد، به طوری که هر کدام از این بتن‌ ها وزنی بین ۳۰۰۰ الی ۴۰۰۰ کیلوگرم در هر متر مکعب دارند، به همین دلیل برای موارد خاص به کار برده می‌ شود. در تولید آن ها نیز از سنگدانه‌ های خاصی به نام باریوت استفاده می‌ کنند، باریوت در واقع نوعی سنگدانه سنگین و درشت می‌ باشد که مقاومت بالایی در برابر تابش رادیواکتیو دارد.

این نوع بتن برای مکان‌ هایی مانند فرودگاه‌ های اتمی و پروژه‌ های مشابه با آن کاربرد دارد.

·        بتن پلیمری

در تولید بتن‌ های پلیمری از پلیمر به جای سیمان استفاده شده است، به همین دلیل حفره‌ هایی که در بین سنگدانه‌ های درونی بتن وجود دارد نیز کاهش یافته است. این نوع از بتن‌ ها به سه نوع زیر تقسیم می‌ شوند:

• بتن آغشته شده با پلیمر
• بتن جزئی پلیمر شده
• بتن با سیمان پلیمری

·        بتن حجمی

بتن حجمی را به دلیل ویژگی‌ های خاص آن می‌ توان به عنوان نوعی بتن جایگزین برای انواع بتن‌ های آماده در انجام پروژه عمران معرفی کرد. این دسته از بتن‌ ها مشکلاتی مانند حمل و نقل و طی مسافت از کارخانه تا محل پروژه را کاملاً از بین برده است و زمانی کاربرد دارند که در پروژه‌ های ساخت و ساز به دو نوع متفاوت از بتن نیاز باشد.

کاربرد آن ها نیز برای سازه‌ های بسیار بزرگ است که به حجم بالایی از بتن نیاز دارند.

·        بتن تنظیم شده سریع

این دست از بتن‌ ها معمولاً برای فصل زمستان کاربرد دارند، چون با سرعت بالایی می‌ توان آن را تنظیم کرد و مقاومت خوبی نسبت به سردی هوا دارند، بنابراین احتمال یخ زدگی بتن را به حداقل ممکن می‌ رساند. برای این که ویژگی تنظیم شونده سریع به این نوع بتن اختصاص یابد، در تولید آن از نیترات سدیم و کلرید کلسیم استفاده شده است.

از این نوع بتن می‌ توان در هر نوع از پروژه‌ های ساخت و ساز در فصول سرد سال استفاده کرد.

·        بتن آسفالتی

بتن آسفالتی معمولاً در مکان‌ هایی استفاده می‌ شود که نیاز به آسفالت خاص و ضخیم‌ تر دارد، مانند باند فرودگاه. به طور کلی وقتی که قیر بر روی سطوحی از بتن ریخته شود، سازه‌ های مستحکم و ضخیم‌ تری به وجود می‌ آید که به آن سازه بتنی یا همان بتن آسفالتی گفته می‌ شود.

·        بتن متخلخل

در برخی از مکان‌ ها مانند جاده‌ ها و انجام پروژه راهسازی که نیاز به بتن متخلخل داریم، این نوع بتن استفاده می شود که دارای فضای میکروسکوپی می‌ باشد، به این ترتیب می‌ تواند در برابر رانش زمین و یا تخریب بر اثر سیلاب‌ ها مقاومت داشته باشد. به همین دلیل برای ساخت باند فرودگاه، جاده سازی، ساخت استخر و غیره به کار برده می‌ شود تا امنیت پروژه مورد نظر تا چندی برابر افزایش پیدا کند.

·        بتن شیشه‌ ای

در تولید بتن‌ های شیشه‌ ای معمولاً از شیشه‌ های بازیافتی استفاده می‌ کنند، این نوع از بتن‌ ها برای مصارف تزیینی کاربرد دارند و وقتی مورد استفاده قرار می‌ گیرند که قصد استفاده از بتن تزیینی در سازه مورد نظر را داشته باشیم که البته زیبایی و جذابیت خاصی نیز به سازه می‌ بخشد.

·        بتن هوادار

امروزه نوع دیگری از بتن‌ های خاص تولید می‌ شود که در لابلای آن ۳ الی ۶ درصد هوا محبوس شده است. محبوس کردن هوا لابه لای این بتن در واقع ویژگی خاصی به آن می‌ بخشد که با کمک اضافه شدن هوا یا فوم و حتی برخی از افزودنی‌ های بتنی هوازا مانند اسیدهای چرب، الکل و رزین قابل انجام است. این دست از بتن در مکان‌ هایی استفاده می‌ شود که نیاز به بتن سبک داشته باشیم.

نتیجه‌ گیری

در این مقاله انواع بتن و کاربردهای آن بررسی شد. بتن در واقع جزو مصالح ساختمانی بسیار مهم، کاربردی و اولیه در پروژه‌ های ساخت و ساز محسوب می‌ شود و امروزه انواع بسیار متنوع و مختلفی از آن تولید و وارد این حوزه شده است که البته تمامی این بتن‌ ها تفاوت‌ های زیادی با یکدیگر دارند.

ما در این مقاله چند نمونه از مهم‌ ترین و کاربردی‌ ترین بتن‌ ها را معرفی کردیم.